یاس:
یاس، یاسمن یا یاسمین نام علمی: Jasminum نام یک سرده از تیره زیتونیان است. گلی است خوشبو به رنگ سفید یا زرد یا کبود؛ و یاس در شکل مخفف آن است.
مشخصات کلی گل یاس
نام علمی: jasminum
خانواده: زیتونیان
بومی: مناطق گرم و گرمسیری اوراسیا و اقیانوسیه
نام‌های مرسوم: یاس، یاسمن، یاسمین
ویژگی‌ها
یاس درختچه‌ای است زینتی از تیره زیتونیان، که دارای گونه‌های برافراشته یا بالارونده است، در باغ‌ها کاشته می‌شود و ارتفاعش بین دو تا سه متر است. برگ‌هایش متقابل و قلبی شکل و گل‌هایش دارای یک جام چهار قسمتی به شکل صلیب است که به یک لوله نسبتاً طویل منتهی می‌شود. گل‌هایش گاهی منفرد و گاهی به صورت آرایش گرزن در انتهای شاخه قرار می‌گیرند.
اصل این گیاه را از ایران می‌دانند و از آنجا به سایر نقاط دنیا برده شده‌است. گل‌های یاس بسیار معطر و به رنگ قرمز و سفید یا زرد با بنفش می‌باشد.
این گل به سرما حساس است ولی شرایط نگهداری آن در سایر فصول آسان است و در صورت تأمین نیازهای مراقبتی آن تا سال‌های طولانی می‌توانید در کنار خود حفظ کنید.
دیگر نام‌ها
گل یاس، درخت یاس، یاسمون، یاسمین، ظیان، گل هاشم، سجلاط، سمن، یاس گلدانی، شرخات.
کاربردها
از گل‌های گونه‌های معطر آن در عطرسازی استفاده می‌کنند. شاخههای جوان یاس دارای مغز چوبی نرمی است و ممکن است آنها را توخالی کرد و از آنها فلوت ساخت، یا جهت ساختن پیپ از آنها استفاده نمود، ولی شاخههای مسن آن دارای مغز سختی است و در منبت کاری بکار رود.
تحقیق‌ها نشان می‌دهد، بوی شیرین گل یاسمن به اندازهٔ والیوم آرامش بخش است و بدون هیچ عارضهٔ جانبی اعصاب را تسکین می‌دهد.
آزمایش‌ها نشان داده که وجود این رایحه در قفس شلوغ موش‌های آزمایشگاهی سبب می‌شود که موش‌ها فعالیت خود را کاهش داده و در کنج قفس آرام بنشینند.
انواع یاس :
یاس چمپا Jasminum grandiflorum
یاس رازقی Jasminum sambac
یاس سفید Jasminum officinale
یاس صورتی Jasminum polyanthum
یاسمن پاکوتاه Jasminum humile
یاسمن زمستانه Jasminum nudiflorum
Jasminum abyssinicum
Jasminum adenophyllum
Jasminum aemulum
Jasminum albicalyx
Jasminum andamanicum
Jasminum angolense’
Jasminum angulare
Jasminum angustifolium
Jasminum arborescens
Jasminum attenuatum
Jasminum auriculatum
Jasminum azoricum
Jasminum bakeri
Jasminum beesianum
Jasminum bignoniaceum
Jasminum brachyscyphum
Jasminum breviflorum
Jasminum calcareum
Jasminum campyloneurum
Jasminum choense
Jasminum cinnamomifolium
Jasminum craibianum
Jasminum dallachii
Jasminum dasyphyllum
Jasminum dichotomum
Jasminum didymum
Jasminum dinklagei
Jasminum dispermum
Jasminum divaricatum
Jasminum duclouxii
Jasminum elegans
Jasminum elongatum
Jasminum flavovirens
Jasminum flexile
Jasminum floridum
Jasminum fluminense
Jasminum fruticans
Jasminum fuchsiifolium
Jasminum glaucum
Jasminum guangxiense
Jasminum hongshuihoense
Jasminum kajewskii
Jasminum kerstingii
Jasminum lanceolarium
Jasminum lasiosepalum
Jasminum laurifolium
Jasminum lang
Jasminum leratii
Jasminum longipetalum
Jasminum longitubum
Jasminum malabaricum
Jasminum mesnyi
Jasminum meyeri-johannis
Jasminum microcalyx
Jasminum molle
Jasminum mossamedense
Jasminum multiflorum
Jasminum multipartitum
Jasminum narcissiodorum
Jasminum nardydorum
Jasminum newtonii
Jasminum nervosum
Jasminum niloticum
Jasminum nintooides
Jasminum nudiflorum
Jasminum obtusifolium
Jasminum odoratissimum
Jasminum parkeri
Jasminum pauciflorum
Jasminum pentaneurum
Jasminum pierreanum
Jasminum prainii
Jasminum preussii
Jasminum pubigerum
Jasminum punctulatum
Jasminum quinatum
Jasminum rehderianum
Jasminum rex
Jasminum rufohirtum
Jasminum schimperi
Jasminum schroeterianum
Jasminum seguinii
Jasminum simplicifolium
Jasminum sinense
Jasminum stans
Jasminum stenolobum
Jasminum stephanense
Jasminum streptopus
Jasminum suavissimum
Jasminum subglandulosum
Jasminum subhumile
Jasminum subtriplinerve
Jasminum thomense
Jasminum tonkinense
Jasminum tortuosum
Jasminum undulatum
Jasminum urophyllum
Jasminum verdickii
Jasminum wengeri
Jasminum yuanjiangense
– روش نگهداری از یاس
این گیاه به‌عنوان گیاهی رونده شناخته می‌شود. یعنی می‌تواند خود را از چیزهایی که در اطراف آن است بالا بکشد و روی آن رشد کند. درواقع چیزهایی مثل فنس یا دیوار به این گیاه کمک می‌کند تا بتواند به‌عنوان تکیه‌گاه روی آن رشد کند.
با نگهداری از یاس به روش درست و قرار دادن آن در مکانی باب میلش می‌توانید سال‌ها آن را در کنار خود داشته باشید. همان‌طور که گفتیم این گیاه به مراقب زیادی نیاز نداشته و در نتیجه نگهداری از آن بسیار آسان است.
نور مورد نیاز برای نگهداری از گل یاس
گل یاس به محیطی نورگیر و خنک نیاز دارد تا بتواند به‌خوبی رشد کند و گل بدهد. معمولا این گیاه را در بالکن یا ایوانی مسقف می‌گذارند تا علاوه بر دریافت نور کافی، از آفتاب مستقیم ظهر نیز در امان باشد؛ چراکه نور مستقیم و شدید خورشید، مخصوصا نور ظهر می‌تواند به برگ‌های گیاه آسیب بزند.
نکته دیگری که باید به ان توجه داشته باشید و در مقدمه نیز به آن اشاره کردیم دور نگه داشتن گل یاس از سرماست. در نتیجه دقت کنید محلی که برای نگهداری از آن انتخاب می‌کنید علاوه‌بر دریافت نور کافی و در امان ماندن از آفتاب مستقیم ظهر حالت پناهگاهی داشته باشد تا گل یاس شما در برابر بادهای سرد نیز در امان باشد.
خاک مناسب برای نگهداری از گل یاس
گل یاس در مورد خاک خیلی سخت‌گیر نیست و می‌تواند تقریبا در هر خاکی رشد کند، فقط باید هر خاکی که برای آن انتخاب می‌کنید سبک و دارای زهکشی مناسب باشد. مثلا یک خاک سبک اسیدی برای این گیاه عالی است. علاوه‌براین خاک‌های معمولی گلدان نیز یکی از بهترین انتخاب‌ها برای یاس هستند. این خاک‌ها غنی و سبک هستند و همچنین زهکشی خوبی نیز دارند.
آبیاری گل یاس
در طول فصل رویش و گلدهی گیاه یعنی از بهار تا تابستان این گیاه به آبیاری روزانه نیاز دارد، اما از اواسط پاییز تا آخر زمستان باید میزان آبیاری کم شود. برای آبیاری یاس از آبی با دمای معمولی استفاده کنید؛ چراکه آب سرد یا داغ می‌تواند ریشه‌های گیاه را آزار دهد. زمان آبیاری را نیز موقعی انتخاب کنید که هوا خنک باشد،
مثلا در تابستان‌ها که هوا گرم است، صبح زود تا بعدازظهر برای آبیاری یاس عالی است. گل یاس خاک مرطوب را بیشتر از خاک خشک می‌پسندد بنابراین بهتر است همیشه خاک گیاه را کمی مرطوب نگه دارید. ناگفته نماند که مرطوب نگه داشتن خاک را با غرقاب کردن آن اشتباه نگیرید، چراکه آبیاری بیش‌ازحد نیز می‌تواند باعث آسیب به گیاه شود.
برای اینکه به این مشکل برخورد نکنید، بهتر است با انگشت خود خاک گیاه را چک کنید و هر زمان که سطح خاک خشک شد، دوباره به آن آب بدهید.
گلدهی گل یاس
زمان گلدهی گل یاس از اواسط خرداد تا اواخر شهریوراست. زمانی که گل‌های سفید و رزد یاس شکوفا می‌شوند عطر بسیار خوب و شیرینی دارند و حسابی از آنها لذت خواهید برد. وقتی فصل خزان گل یاس فرا می‌رسد برگ‌های آن زرد می‌شوند و گیاه نیز میوه‌هایی سیاه رنگ می‌دهد که حاوی بذر گیاه است.
کوددهی گل یاس
اگر می‌خواهید گیاه یاس شما سرزنده باشد و گلدهی خوبی داشته باشد باید برای آن مواد مغذی خوبی را تامین کنید. برای اینکار تقریبا از میانه‌های فروردین تا اواسط شهریور هفته‌ای یک بار گیاه خود را با کودی محلول و استاندارد تغذیه کنید. بعد از این مدت نیز یعنی در پاییز و زمستان کوددهی را متوقف کنید،
چراکه در این زمان‌ها گیاه شما در حال استراحت است و نیازی به دریافت منابع غذایی اضافه‌تر ندارد.
هرس کردن گل یاس
در طول نگهداری از گل یاس می‌توانید آن را در فصل رویش هرس کنید. هرس کردن به‌صورت سالانه می‌تواند به رشد و کنترل گیاه کمک کند. در واقع هرس کردن یاس یکی از اقدامات ضروری است که باعث گل دادن گیاه می‌شود. شاخه‌ها یاس در طول زمان چوبی و سخت می‌شوند که همین مساله باعث می‌شود گیاه دیگر نتواند گل بدهد.
هرس کردن ساقه‌های گیاه از بالای گره ساقه می‌تواند باعث رشد جدید و در نتیجه گلدهی بیشتر شود. معمولا یک الی دو سال بعد از هرس کردن یک ساقه، آن ساقه ممکن است گل ندهد، اما بعد از آن شروع به گلدهی می‌کند.
روش تکثیر گل یاس
گل را می‌توانید از طریق بذر و یا قلمه زدن تکثیر کنید. بذرهای یاس از طریق میوه‌ای که روی گیاه رشد می‌کند به دست می‌آید. این میوه‌ها بذرهای کمی دارند، به‌همین‌خاطر پیدا کردن بذر گیاه کار سختی است. در ادامه در مورد هر کدام از روش‌های تکثیر گل یاس برای شما خواهیم گفت:
*تکثیر گل یاس از طریق بذر
تکثیر این گیاه از طریق بذر کار سختی است، بااین‌حال اگر می‌خواهید این کار را انجام دهید گام‌های زیر را دنبال کنید:
بذر یاس قبل از کاشته شدن باید برای 24 ساعت در چای بابونه خیس بخورد. این کاری ضروری است، زیرا در غیراین‌صورت نمی‌تواند جوانه بزند.
برای کاشت بذرها ظرفی آماده کنید که با ماسه، هوموس، فیبر نارگیل (یا پرلیت) پر شده باشد.
محتویات این ظرف را با آب مرطوب کنید و هر بذر را در فاصله 5 سانتی‌متری از یکدیگر بکارید.
سپس بذرها را با یک لایه نهایتا یک سانتی‌متری از ورمیکولیت بپوشانید.
حال ظرف را در محیطی مرطوب با دمای 22 الی 25 درجه سانتی‌گراد قرار دهید.
بعد از 3 الی 6 هفته بذرهای شما جوانه خواهند زد. فقط یادتان باشد که خاک این بذرها نباید بیش‌ازحد خشک یا خیس باشد.
به محض دیدن اولین جوانه برگ، گیاه را به محیطی خنک‌تر با دمای حدودی 20 درجه منتقل کنید.
وقتی که برگ‌های گیاه رشد کردند باید آن را به گلدانی جدید انتقال دهید. برای این کار نهال جوان را به‌آرامی از خاک خارج کرده و در خاک گلدان معمولی قرار دهید و جای آن را محکم کنید. در ماه‌های اول سعی کنید آبیاری گیاه را از پایین و با آبی ولرم انجام دهید،
بعد زمانی که گیاه شما به حدود 30 سانتی‌متر رسید می‌توانید مثل روال عالی بع گیاه آب داده و کوددهی را نیز در فصل مخصوص کوددهی به گیاه آغاز کنید.
*تکثیر گل یاس از طریق قلمه زدن
تکثیر یاس از طریق قلمه زدن کار راحت‌تری است. این روش نیاز به مراقبت کمتری دارد و دردسر زیادی را نیز ایجاد نمی‌کند. برای قلمه زدن گل یاس بهتر است به سراغ شاخههای مرکزی گیاه بروید که بیشتر چوبی شده‌اند و گل ندارند.
اگر قصد تکثیر گل یاس از طریق قلمه زدن را دارید مراحل زیر را دنبال کنید:
یک ساقه 15 الی 20 سانتی‌متری را از شاخههای مرکزی جدا کنید.
تمامی برگ‌های پایینی گیاه را از روی آن بچینید و تنها چند برگ بالای آن باقی بگذارید.
دو سوم ساقه را در خاکی جدید و تازه بکارید و آن را با آبی ولرم آبیاری کنید.
قلمه در این مرحله به رطوبت نیاز دارد، برای تامین رطوبت، می‌توانید از یک کاور پلاستیکی استفاده کنید. فراموش نکنید که این پوشش پلاستیکی باید روزانه باز و بسته شود تا باعث ایجاد کپک نشود.
به محض مشاهده اولین نشانه‌های رشد، پوشش پلاستیکی را از روی گیاه حذف کنید. بعد از اینکه قلمه به حد کافی رشد کرد در موقع مناسب آن را به محل جدیدی که برای آن درنظر گرفته‌اید منتقل کنید.
بیماری‌ها و آفات در طول نگهداری از گل یاس
اگر مراقبت خوبی از گل یاس خود نکنید، ابتلای آن به بیماری یا آفت چیز عجیبی نخواهد بود. به‌عنوان‌مثال آبیاری گیاه با آبی که سطح کلسیم زیادی دارد باعث تاثیر روی برگ‌های گیاه می‌شود و یاس نمی‌تواند آهن مورد نیازش را جذب کند. از سوی دیگر آبیاری زیاد نیز باعث می‌شود تا گیاه دچار پوسیدگی ریشه شود.
همچنین آبیاری کم نیز باعث ضعیف شدن گیاه و گل ندادن آن خواهد شد. در نتیجه در طول نگهداری از گل یاس هم آبی فاقد مواد معدنی سنگین و ترجیحا آب جوشانده شده تا اسراحت کرده به آن داده و از آبیاری افراطی یا نقطه مقابل آن یعنی آبیاری کم نیز پرهیز کنید.
از این موارد گذشته نوبت به آفات که ممکن است که گل یاس شما حمله کنند می‌رسد؛ آفاتی مثل شپشک آردی یا شته ممکن است به این گیاه حمله کنند. مخصوصا اگر گیاه در محیطی به‌شدت گرم قرار داشته باشد، این حشرات بیشتر پیدا می‌شوند. در نتیجه گیاه را در محیطی با دمای مناسب گذاشته و سعی کنید مرتبا آن را بررسی کنید.
بااین‌حال اگر گیاه شما مورد حمله آفات قرار گرفته برای خلاصی از دست آن می‌توانید از دستمالی تمیز استفاده کنید. اگر هم میزان ابتدا شدید است به سراغ آفت‌کش‌های صنعتی بروید.
نگهداری از گل یاس در زمستان
اگر یاس شما بیرون خانه زندگی می‌کند باید بدانید که این گیاه تحمل سرمای سخت زمستان را برای طولانی مدت ندارد، به‌طوری‌که اگر دمای محیط بیرون به زیر 15 درجه برسد، گیاه شما نمی‌تواند برای طولانی مدت آن را تحمل کند.
به‌همین‌خاطر اگر از آن در گلدان و بیرون از خانه نگهداری می‌کنید باید گلدان آن را به داخل خانه آورده و اگر آن را در باغچه کاشته‌اید نیز باید پوششی برای آن درست کنید، اما به محض گرم‌تر شدن هوا و از بین رفتن خطر سرمازدگی باید پوشش روی گیاه را برداشته و می‌توانید دوباره گیاه خود را به بیرون از خانه منتقل کنید.
علاوه‌براین مورد درنظر داشته باشید که حتی اگر گیاه شما در داخل خانه هم زندگی کند در طول زمستان نیاز به مراقبت‌هایی دارد تا بتواند در تابستان گل بدهد.
در ادامه برخی نکات برای نگهداری از گل یاس در زمستان را مرور می‌کنیم:
در طول زمستان گل یاس خود را در محیطی با دمای معمولی رو به خنکی و نورگیردهید.
از مهر تا اسفند به گیاه کود ندهید.
سعی کنید کماکان ریشه مرطوب بماند، اما میزان آبیاری را کم کنید.
تهویه‌ای مناسب برای گیاه فراهم کرده و مرتب آن را بررسی کنید که دچار آفت نشود.
در مجموع در مورد زمستان و نگهداری از گل یاس باید بگوییم که این فصل، فصل مهمی برای گل یاس است. نگهداری خوب از گیاه در این فصل می‌تواند گلدهی گیاه را در تابستان تضمین کند. در این فصل اگر گیاه شما برگ‌های خود را از دست داد نگران نباشید، زیرا این پروسه طبیعی عمر گیاه است و گیاه می‌تواند در بهار بعدی دوباره جوانه بزند و زنده شود.
روش کاشت گل یاس
گل یاس را نباید قبل از تمام شدن زمستان در زمین کاشته یا اگر در گلدان از آن نگهداری می‌کنید گلدان آن را تعویض کنید. این بازه زمانی از مهر تا اسفند را شامل می‌شود، زیرا گیاه در این زمان‌ها در حال استراحت و ذخیره انرژی برای فصل گلدهی بعدی خود است.
در مورد کاشت و نگهداری از یاس در باغچه یا در گلدان در ادامه بیشتر برای شما خواهیم گفت.
کاشت یاس در باغچه
اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که زمستان سخت و طاقت‌فرسایی ندارید می‌توانید یاس را در بیرون از خانه بکارید. محل کاشت این گیاه باید زهکشی خوبی داشته باشد. این خاک باید بتواند آب را به‌خوبی تخلیه کند. پیشنهاد ما در گُل‌سِتان این است که اگر قرار است گیاه خود را در باغچه بکارید، بهتر است آن را در کنار نرده، فنس یا جایی بکارید که ساقه‌های بالا رونده آن بتوانند به‌خوبی رشد کنند.
کاشت در گلدان
اگر در خانه خود باغچه ندارید، می‌توانید یاس را به‌عنوان یک گیاه خانگی در گلدان کاشته و داخل خانه از آن نگهداری کنید. بعد از مدتی هر زمان که احساس کردید گلدان گیاه برای آن کوچک است می‌توانید آن را تعویض کنید و به همین شکل نگهداری از گل یاس در خانه را ادامه دهید.
گل‌های یاس جوان‌تر معمولا سرعت رشد بیشتری دارند و سالی یک‌بار نیاز به تعویض پیدا می‌کنند، اما گیاهان پیرتر معمولا هر 2 الی 3 سال یک بار به گلدان بزرگتر نیاز دارند. بنابراین اگر یک یاس جوان داخل گلدان کاشته و از آن نگهداری می‌کنید، باید سال‌های ابتدایی هر ساله گلدان آن را عوض کنید.
برای تعویض گلدان توصیه ما در فروشگاه گل و گیاه گُل‌سِتان این است که سراغ گلدانی با یک سایز بزرگتر نه بیشتر بروید، چراکه گلدان بیش‌ازحد بزرگ دیرتر خشک شده و به گل شما آسیب می‌زند
